Stary azbest problemem młodych.

Szkolenia pokazują, jak z nim walczyć.

O niechcianych skutkach kontaktu człowieka z azbestem napisano wiele. Do tak zwanych chorób azbestozależnych zalicza się m.in. choroby opłucnej, czy nowotwory złośliwe, wiele mówi się o jego szkodliwym wpływie na środowisko naturalne - słowem - nie jest dobrze.

Azbest to mikroskopijne włókna krzemianowe, czterokrotnie cieńsze od ludzkiego włosa. W latach 60. i 70. XX wieku na wielką skalę dodawane były do cementu podczas produkcji płyt falistych, płytek, rur, otulin izolacyjnych. Znajdują się też w betonie, z którego powstały ściany niektórych starych budynków. Zawartość azbestu w takich wyrobach sięga 13%. Uwolnione włókna, jeśli dostaną się do ludzkiego układu oddechowego, trafiają do pęcherzyków płucnych, skąd się już nie wydostaną. Wywołują przede wszystkim tak zwaną azbestozę objawiającą się dusznościami i uporczywym kaszlem. Powodują też zapalenie opłucnej. Azbest jest także czynnikiem poważnie zwiększającym ryzyko zachorowania na raka płuc, opłucnej lub krtani. Skutki wdychania azbestu mogą dać o sobie znać dopiero po 20 - 30 latach od kontaktu z nim. Warto natomiast zdawać sobie sprawę z tego, że włókna dostające się do przewodu pokarmowego nie szkodzą, bo są wydalane. Woda płynąca azbestowymi rurami nie jest zatem niebezpieczna.

Nie wszyscy narzekający na azbest wiedzą, że terminem tym nie określa się jednej konkretnej substancji. Azbest, wywodzący się od słowa opisującego jego wyjątkowe właściwości - „asbestion”, czyli „nieugaszony, określa grupę naturalnie występujących, włóknistych minerałów krzemianowych, zawierających tlenki magnezu, wapnia, sodu i żelaza. Wyróżnia się dwie podstawowe, w dużym stopniu odmienne grupy - serpentynity oraz amfibole.

Szerokie zastosowanie azbestu nastąpiło w okresie ostatnich 100 lat. Z uwagi na swoje zalety, czyli odporność na wysokie i niskie temperatury, działanie substancji żrących, elastyczność, dobre właściwości mechaniczne, odporność na wodę morską, wytrzymałość na rozciąganie i zgniatanie, wykorzystywany był jako cenny surowiec. W Europie największe zużycie miało miejsce w Wielkiej Brytanii, gdzie wprowadzono na rynek ok. 60 mln ton czystego surowca. W Polsce, importowany w większości z terenów dawnego Związku Radzickiego, również wykorzystywany był na niebagatelna skalę. Szacuje się, bowiem że w 2000 r. na terenie kraju - przede wszystkim na terenach wiejskich - znajdowało się ponad 15 milionów ton wyrobów zawierających tę substancję.

Choć największe zastosowanie znalazł azbest właśnie w budownictwie - wykorzystywano tam 60-80% tego surowca - wykorzystywano go również w innych gałęziach przemysłu. W energetyce azbest był stosowany jako materiał izolacyjny. Wśród wyrobów można wyróżnić: watę, włókninę, sznury, przędze i płyty stosowane do uszczelniania instalacji grzejnych i elektrycznych, zawierające ok. 75-100% azbestu. Tkaniny termoizolacyjne wykorzystywano do produkcji odzieży ognioodpornej. Azbest wykorzystywano również w niektórych procesach chemicznych, takich jak filtracja (przemysł farmaceutyczny oraz piwowarski) i procesy elektrolityczne (diafragmy azbestowe). Minerał ten był stosowany także jako wypełniacz tworzyw sztucznych i farb. Krokidolitu używano do produkcji wojskowych masek przeciwgazowych. Przemysł transportowy korzystał z wyrobów ciernych zawierających azbest, do których zaliczamy: klocki hamulcowe oraz tarcze sprzęgłowe, ze względu na odporność na przegrzanie części roboczych tych produktów.

Szkodliwe działanie azbestu na zdrowie ludzi zostało potwierdzone stosunkowo niedawno, bo w latach 80. ubiegłego wieku i - jako substancja niebezpieczna, stwarzająca szczególne zagrożenie dla środowiska - został zakazany w wielu państwach, w tym w całej Unii Europejskiej. stateczne pożegnanie azbestu nastąpi, zgodnie z dyrektywą Unii Europejskiej w 2032 r. Wtedy właśnie upływa termin pozbycia się tego niezwykle szkodliwego materiału tam gdzie stanowi on dla ludzi największe zagrożenie. Narzucająca to decyzja została podjęta w naszym kraju już dawno, bo 14 lipca 2009 r. Rada Ministrów uchwałą Nr 122/2009 ustanowiła program wieloletni pod nazwą „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032”, który po przeprowadzeniu Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko (SOOŚ) i uwzględnieniu zaleceń Rady Ministrów, został uchwalony 15 marca 2010 r. uchwałą Nr 39/2010.

„Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032”, utrzymuje cele przyjętego przez Radę Ministrów 14 maja 2002 r. „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”, czyli usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest; minimalizację negatywnych skutków zdrowotnych powodowanych kontaktem z włóknami azbestu oraz likwidację szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko.

Program określa również nowe zadania niezbędne do oczyszczenia kraju z azbestu w okresie 24 lat, wynikające ze zmian gospodarczych i społecznych, jakie nastąpiły m.in. w związku ze wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej.

Poza Unią Europejską, przepisy odnoszące się do azbestu są bardzo zróżnicowane. Mimo że kraje wysokorozwinięte prezentują wyższy poziom świadomości w zakresie szkodliwego oddziaływania azbestu na zdrowie człowieka, nie zawsze znajduje to jednak odzwierciedlenie w restrykcyjnym prawie, a czasami obserwuje się dużą niekonsekwencję w działaniach poszczególnych władz. Wykaz krajów, które wprowadziły ograniczenia w zakresie azbestu, prezentuje się następująco: Japonia (zmiany: 1995/2004/2012), Kuwejt (1995), Arabia Saudyjska (1998), Brazylia (częściowy zakaz – 2001), Chile (2001), Argentyna (2001), Oman (2001), Nowa Zelandia (2002), Urugwaj (2002), Australia (2003), Chiny (2003/2005/2011), Honduras (2004), Egipt (2005), Jordan (2005), Nowa Kaledonia (2007), RPA (2008), Tajwan (2008/2010/2012), Korea Płd. (2009), Algieria (2009), Seszele (2009), Katar (2010), Mozambik (2010/2011), Turcja (2010), Izrael (2011), Tajlandia (2011/2012 ), Tajwan (2012), Hongkong (2014), Nepal (2014).

Należy jednak mieć pełną świadomość, że w wielu regionach świata (Chiny, Indie, Rosja, Brazylia) azbest jest nadal wykorzystywany, o czym świadczą aktualne raporty o czołowych producentach i odbiorcach azbestu. Niestety, zazwyczaj odbywa się to przy braku lub zastosowaniu minimalnych środków ochrony przed szkodliwością tego czynnika. Dodatkowo nadzwyczajne właściwości azbestu są też powodem niechęci do całkowitego wyeliminowania z użycia tego minerału w tych krajach, pomimo obowiązujących zakazów i ograniczeń.

Wychodząc na przeciw dyrektywom unijnym oraz programowi usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski - Główny Instytut Górnictwa wprowadził system szkoleń, których adresatami są różne grupy społeczne i zawodowe.

Dla uczniów szkól średnich i studentów kierunku budownictwo przeznaczone są np. szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest, a dla pracowników administracji oraz małych i średnich przedsiębiorstw kierowane są szkolenia w zakresie monitorowania i wykonywania analiz pod kontem zawartości azbestu, inwentaryzowania obecności azbestu na terenie kraju oraz sporządzania raportów dla Ministerstwa Gospodarki.

W latach 2008-2014 program szkoleń GIG w tym zakresie dotyczył także pracowników służb - policji, straży pożarnej, służby celnej, a także środowisk medycznych i sądownictwa. Natomiast z zakresu źródeł finasowania usuwania azbestu, nadzorowania tych prac, kierowany był do wspólnot mieszkaniowych i straży miejskiej.

O niechcianych skutkach kontaktu człowieka z azbestem napisano wiele, a jednak wciąż za mało. Edukacja stanowi zawsze podstawę do naprawy świata. W latach 2014-2019 programy szkoleniowe Głównego Instytutu Górnictwa obejmują więc swoim zakresem uczniów i studentów, którzy w przyszłej działalności zawodowej zetkną się z problematyką usuwania azbestu. W ramach zajęć odbywają się wykłady teoretyczne, poparte materiałami multimedialnymi oraz różne formy ćwiczeń i zajęć praktycznych, w tym dyskusje moderowane, prowadzenie analiz przypadku.

Słowem - nadzieja w młodych.

Opublikowano w PGG Magazyn, czerwiec 2019

Stary azbest problemem młodych

Stary azbest problemem młodych.

+ 48-32-259-2000

Formularz wyszukiwania